Περί τῶν Ὁσίων Πατέρων τῶν ἐν τῷ ἁγίῳ Ὄρει τοῦ Ἄθω λαμψάντων

Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου

Τ

ούς ἐν τῷ Ὄρει τούτῳ τοῦ Ἄθω ἀσκήσαντας θείους Πατέρας ἐγκωμιάζομεν σήμερον κοινῶς ὁμοῦ πάντας, οἵτινες ἐφάνησαν ἀληθῶς εἰς ὅλους ἡμᾶς, ὅσοι κατοικοῦμεν τό Ὄρος τοῦτο, παντοδαποί εὐεργέται, καί προστάται, καί ἔφοροι· ὄχι μόνον διά λόγων, ἀλλά καί δι᾿ ἔργων· ὄχι μόνον κατά τήν ψυχήν, ἀλλά καί κατά τό σῶμα· ὄχι μόνον ζῶντες ἀλλά καί μετά θάνατον.

Οὗτοι γάρ οἱ τρισμακάριστοι Πατέρες καί Ὅσιοι, τόν πρώην ἄγριον τοῦτον Ἄθω, εἰς θαυμαστήν μετέβαλον ἡμερότητα. Οὗτοι τόν ἀκατοίκητον τοῦτον τόπον, κατοικήσιμον ἔδειξαν· καί τήν ἔρημον, πόλιν ἐποίησαν, μέ τάς ἱεράς Λαύρας, καί εὐαγῆ Μοναστήρια, καί Μονύδρια, καί Σκήτας, καί Κελλία, τά ὁποῖα εἰς διάφορα μέρη τοῦ Ὄρους ἔκτισαν· καί οὐ μόνον ἔκτισαν, ἀλλά καί ἐπροίκισαν αὐτά μέ διάφορα ὑποστατικά, καί μέ πράγματα κινητά καί ἀκίνητα, πρός ἀνάπαυσιν τῶν ἐνασκουμένων ἀδελφῶν. Καί οὐ μόνον ἐπροίκισαν, ἀλλά καί πλήθη μοναζόντων εἰς αὐτά συνήθροισαν. Ὅθεν διά μέσου αὐτῶν, ἐδῶ ὅπου πρότερον ἐκατοίκουν ἄλογα ζῶα καί θηρία καί δράκοντες, τώρα κατοικοῦσι πανταχοῦ ἄνθρωποι λογικοί· καί ὄχι μόνον ἁπλῶς λογικοί, ἀλλά ἄνθρωποι, οἵτινες μέ τό ὑλικόν τοῦτο σῶμα, ἀγωνίζονται νά μιμηθῶσι τῶν ἀσωμάτων καί ἀΰλων ἀγγέλων τήν πολιτείαν, καί παρομοιάζουσι μέ τήν παρεμβολήν ἐκείνην τῶν ἀγγέλων, ἥν εἶδεν ὁ Πατριάρχης Ἰακώβ, καί εἶπε· «Παρεμβολή Θεοῦ αὕτη·» (Γεν. λβ΄2) διά τήν ὁποίαν προσφυῶς εἶπε καί ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σύρος· «ὥσπερ ἀγγέλων παρεμβολή ἁγίων· οὕτω μοναχῶν πλῆθος ἐπί τό αὐτό, διά παντός ἐχόντων τήν διάνοιαν πρός Θεόν».

Οὗτοι οἱ θεῖοι Πατέρες, ὡς εὔοσμα κρίνα, καί ὡς ἄνθη τερπνά, καί ὡς ἀγλαόκαρπα δένδρα ἐδῶ βλαστήσαντες, ἄλλον νοητόν παράδεισον, τόν τόπον τοῦτον ἀπέδειξαν. Οὗτοι ὡς ἄγγελοι, εἰς τά σπήλαια, καί εἰς τάς τρώγλας, καί εἰς τάς κοιλάδας, καί πεδιάδας, καί λόφους, καί παραθαλασσίους τόπους τοῦ Ὄρους τούτου ἀσκήσαντες, δεύτερον οὐρανόν τοῦτο ἀποκατέστησαν· ὅθεν δι᾿ αὐτῶν, ἐδῶ ὅπου πρότερον ἠκούοντο μόναι αἱ φωναί τῶν ἀγρίων ζώων, τώρα ἀκούονται καί λαλοῦνται πανταχοῦ ὕμνοι ἀγγελικοί καί οὐράνιοι, εἰς τήν ἁγίαν καί ζωοποιόν καί ὑπερούσιον Τριάδα ἀναφερόμενοι. Καί διά νά εἴπω μέ συντομίαν, οὗτοι οἱ τρισόλβιοι Ὅσιοι, ὡς φιλόπαιδες Πατέρες, τάς διδασκαλίας καί τύπους καί διατάξεις αὐτῶν, παρέδωκαν εἰς ἡμᾶς, ὡς κληρονομίαν πατρικήν τε καί ἀναφαίρετον, καί μέ αὐτάς, ὡδήγησαν μέν ἔτι ζῶντες, πλήθη μοναχῶν εἰς τάς εὐθείας τρίβους τῆς σωτηρίας· ὁδηγοῦσι δέ καί μετά θάνατον, πάντας ἡμᾶς τά πνευματικά αὑτῶν τέκνα, εἰς ζωήν τήν αἰώνιον· καί ὡς Ποιμένες ἀληθινοί, μεριμνῶσι δι᾿ ἡμᾶς τήν Ποίμνην αὐτῶν, καί μᾶς φυλάττουσιν ἀπό πᾶσαν ἀνάγκην καί ἐναντίαν περίστασιν, μέ τάς πρός Θεόν ἀενάους πρεσβείας των. [...]

Οὗτοι οἱ ἀοίδιμοι Ὅσιοι καί Θεοφόροι Πατέρες ἡμῶν, οἱ τῇ ἀληθείᾳ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, καί τοῦ Πατρός τῶν φώτων υἱοί, πατρίδας καί γένη εἶχον, ἄλλοι μέν ἄλλας, καί ἄλλοι ἄλλας· πολλῶν δέ ἐξ αὐτῶν, οὐδέ τάς ἐπιγείους πατρίδας ἠξεύρομεν ὁλότελα, ὁποῖα, ἐστάθησαν· ὅτι δέ ὅλοι κοινήν εἶχον Πατρίδα τό ἅγιον Ὄρος τοῦτο, καί τόν ἱερόν Ἄθω, καί ὅτι ταύτην τήν Πατρίδα ἐπροτίμησαν περισσότερον ἀπό τάς ἐπιγείους αὐτῶν πατρίδας, τοῦτο εἶναι ὁμολογούμενον παρά πᾶσι καί ἀναντίρρητον. Ἐπειδή, κατά τόν εἰπόντα σοφόν, πατρίς τοῦ καθ᾿ ἑνός εἶναι ἐκείνη, εἰς τήν ὁποίαν εὐτυχεῖ «πατρίς ἑκάστῳ, καθ᾿ ἥν ἄν τις εὐτυχῇ·» μέ κάθε δίκαιον τρόπον, πρέπει νά ὀνομάζηται Πατρίς καί τῶν ἁγίων τούτων τό ἅγιον Ὄρος· εἰς τοῦτο γάρ κατοικήσαντες καί ζήσαντες, ἄλλος τεσσαράκοντα χρόνους, ἄλλος πεντήκοντα, ἄλλος ἑξήκοντα, καί ἕτεροι περισσότερα ἤ ὀλιγώτερα ἔτη· ἐκ τούτου εὐτύχησαν ἀληθῶς τήν πνευματικήν καί ἀνωτάτω εὐτυχίαν καί εὐδαιμονίαν· εὐαρεστήσαντες μέν τῷ Θεῷ πλουτισθέντες δέ ἀπό τά ὑπερφυσικά καί οὐράνια τῆς ἁγιότητος χαρίσματα. Διά τοῦτο καί συνειθίζεται νά ἐπονομάζωνται κοινῶς ἀπό ὅλους, ὄχι ἐκ τοῦ ὀνόματος τῶν ἐπιγείων αὐτῶν πατρίδων· Βυζάντιοι, θετέον, ἤ Τραπεζούντιοι, ἤ Πελοποννήσιοι· ἀλλ᾿ ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἄθωνος, καί τοῦ ἁγίου Ὄρους· οἷον, Ἁγιορεῖται· Ὅσιοι οἱ Ἀθωνῖται. Ἡ αἰτία δέ καί ἀφορμή ἀπό τήν ὁποίαν παρεκινήθησαν ἄνωθεν καί ἑξαρχῆς οἱ Πατέρες οὗτοι καί Ὅσιοι νά ἀφήσωσι τάς Πατρίδας των, καί νά ἔλθωσιν ἐδῶ εἰς τό Ὄρος νά ἡσυχάσωσιν, εἶναι αὕτη.

Ὅταν ἡ Κυρία ἡμῶν Θεοτόκος ἐφάνη εἰς τόν ὅσιον Πέτρον τόν Ἀθωνίτην, τόν πρῶτον τοῦ ἁγίου Ὄρους ἡσυχαστήν, τοῦ ἔδωκε μεγάλας καί χαροποιούς ὑποσχέσεις περί τοῦ Ὄρους τούτου, λέγουσα πρός αὐτόν ἐπί λέξεως ταῦτα τά λόγια, καθώς τά ἀναφέρει ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος [...]

Εἶναι ἕν βουνόν εἰς τήν ἤπειρον τῆς Εὐρώπης, ὡραιότατον ἐν ταὐτῷ καί μεγαλώτατον, κλῖνον πρός τό νότιον μέρος, τό ὁποῖον ἐκτείνεται πολύ μέσα εἰς τήν θάλασσαν· τοῦτο τό Ὄρος τό ἐδιάλεξα ἐγώ ἀπό ὅλα τά μέρη τῆς γῆς, καί ἀπεφάσισα νά τό ἀφιερώσω εἰς τό νά γένῃ ἁρμόδιον κατοικητήριον τῶν καλογήρων καί μοναχῶν· καί ἀπό τώρα καί ὕστερον, ἔχει νά ὀνομασθῇ ἅγιον· καί ὅσοι κατοικήσουσιν εἰς αὐτό, καί θελήσουν νά πολεμήσωσι τόν κοινόν ἐχθρόν τῶν ἀνθρώπων διάβολον, θέλω συμπολεμήσει πρώτη τοῦτον καί ἐγώ εἰς ὅλην αὐτῶν τήν ζωήν· καί θέλω γενῆ εἰς αὐτούς ἀκαταμάχητος βοηθός· θέλω τούς διδάσκει ἐκεῖνα, τά ὁποῖα πρέπει νά κάμνωσι· καί θέλω τούς ἑρμηνεύει πάλιν ἐκεῖνα, τά ὁποῖα δέν πρέπει νά κάμνωσι· θέλω εἶσθαι εἰς αὐτούς προνοητής, ἰατρός, καί τροφεύς· Φροντίζουσα, τόσον διά τήν τροφήν καί ἰατρείαν, ἥτις συνιστᾶ καί ὠφελεῖ τό σῶμα· ὅσον καί διά τήν τροφήν καί ἰατρείαν, ἥτις δυναμώνει τήν ψυχήν, καί δέν τήν ἀφίνει νά ἐκπέσῃ ἀπό τό καλόν καί τήν ἀρετήν. Καί ταῦτα μέν θέλω κάμει ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν· μετά θάνατον δέ (τό λέγω, καί ἀπό τήν χαράν σκιρτᾷ ἔσωθεν ἡ καρδία μου), θέλω συστήσει εἰς τόν υἱόν καί Θεόν μου ἐκείνους, οἵτινες θεοφιλῶς καί ἐν μετανοίᾳ τελειώσουσι τήν ζωήν αὐτῶν εἰς τοῦτο τό Ὄρος· καί θέλω ζητήσει ἀπό τόν υἱόν μου τελείαν τήν συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν των.

Ταύτην λοιπόν τήν φήμην τῶν μεγάλων ὑποσχέσεων τάς ὁποίας κάμνει, ὄχι ἄλλος τις, ἀλλά μία Μήτηρ Θεοῦ, καί μία Βασίλισσα τοῦ Οὐρανοῦ καί τῆς γῆς, τό νά ἔχῃ δηλαδή τό Ὄρος τοῦτο ὡς ἰδικόν της, καί νά ὑπερασπίζηται, ὄχι μόνον ζῶντας, ἀλλά καί μετά θάνατον, πάντας τούς κατοικοῦντας ἐν αὐτῷ, τοῦτο λέγω, ἀκούσαντες καί οἱ Θεῖοι οὗτοι Πατέρες καί Ὅσιοι, ἀφῆκαν τόν κόσμον καί τά ἐν κόσμῳ πάντα, γονεῖς, συγγενεῖς, οἰκίας, ὑπάρχοντα, πλοῦτον, δόξαν καί ἡδονάς, καί ἦλθον ἀπό κάθε μέρος τῆς οἰκουμένης, καί ἐκατοίκησαν τόν ἱερόν τοῦτον Ἄθω, τόν νοητόν καί περικαλλέστατον τῆς Θεοτόκου Παράδεισον, θαρροῦντες ὅλως διόλου, καί ἐλπίζοντες μετά Θεόν, εἰς τήν προστασίαν καί σκέπην τῆς Κυρίας τοῦ Ὄρους· ἀφ᾿ οὗ δέ ἦλθον καί ἐκατοίκησαν ἐδῶ, ἠξεύροντες «Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου, καί ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου, καί ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου» (Δευτερ. στ΄5). Καί Δευτέρα τό, «Ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν» (Λευϊτ. ιθ΄18). Ἀπεφάσισαν καί αὐτοί νά φυλάξωσι ταύτας τάς δύο ἐντολάς· καί διά μέσου τῆς φυλακῆς τῶν δύο τούτων, νά φυλάξωσιν ὁμοῦ καί ὅλας τάς ἄλλας μερικάς ἐντολάς τοῦ νόμου καί τῶν Προφητῶν, καθώς εἶπεν ὁ Κύριος «Ἐν ταύταις ταῖς δυσίν ἐντολαῖς, ὅλος ὁ νόμος καί οἱ προφῆται κρέμανται» (Ματθ. κβ΄40)· καί οὕτω νά φθάσωσιν εἰς τήν τελειότητα τῆς ἀρετῆς, τήν δυνατήν οὖσαν εἰς τούς ἀνθρώπους ἐν τῷ παρόντι βίῳ. [...] 

(ἀπόσπασμα ἀπό τόν ἐγκωμιαστικό λόγο τοῦ ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου περί τῶν Ὁσίων Πατέρων τῶν ἐν ἁγίῳ Ὄρει τοῦ Ἄθω λαμψάντων, ἀπό τήν «Ἀκολουθία τῶν Ὁσίων Ἁγιορειτῶν Πατέρων» ἐκδ. ἀδελφότητας Δανιηλαίων, Κατουνάκια Ἁγίου Ὄρους, 1986)