Μήπως το ΝΑΤΟ είναι στ' αλήθεια «εγκεφαλικά νεκρό» ;

Jose Nino*

 Οι ΗΠΑ είναι ο γεωπολιτικός διάδοχος του Ηνωμένου Βασιλείου όσον αφορά την τακτική του διαίρει και βασίλευε, για να διασφαλίσει ότι ποτέ δεν θα υπάρξει η προσέγγιση Βερολίνου-Παρισιού-Μόσχας στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ενώ οι γεωπολιτικοί σχολιαστές είναι προσηλωμένοι στα σύνορα της Ρωσίας με την Ουκρανία, μια πιο ενδιαφέρουσα εξέλιξη σιγοβράζει κάτω από την επιφάνεια της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης, η οποία θα μπορούσε δυνητικά να αναδιοργανώσει τις διεθνείς σχέσεις - συγκεκριμένα, ο θάνατος του Οργανισμού της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ).

Το ΝΑΤΟ, που ιδρύθηκε το 1949, ξεκίνησε με μόνο δώδεκα κράτη μέλη. Επί του παρόντος, το ΝΑΤΟ μετράει τριάντα κράτη μέλη, με τις ελίτ της εθνικής ασφάλειας της αγγλοαμερικανικής σφαίρας επιρροής να θέλουν να φέρουν τη Γεωργία και την Ουκρανία στο μαντρί. Και στις δύο περιπτώσεις, η ένταξή τους στο ΝΑΤΟ βρίσκεται σε αδιέξοδο.

Παρά τις εκκλήσεις για επέκταση του ΝΑΤΟ, οι στρατιωτικοί σύμμαχοι που στηρίζουν τον οργανισμό θα μπορούσαν να βρεθούν αντιμέτωποι με μια απροσδόκητη ανατροπή. Από τότε που ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν δήλωσε το 2019 ότι το ΝΑΤΟ ήταν «εγκεφαλικά νεκρό», μια νέα πραγματικότητα αναδύθηκε σταδιακά στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Επιπλέον, η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση αποκαλύπτει τις σημερινές αντιφάσεις εντός της Ευρώπης σχετικά με την ασφάλεια και τις οικονομικές προτεραιότητες. Χώρες όπως η Ιταλία έχουν επιλέξει πιο ισορροπημένες θέσεις έναντι της Ρωσίας, τονίζοντας τη σημασία του διαλόγου και διατηρώντας παράλληλα ισχυρούς εμπορικούς δεσμούς. Ο Κροάτης πρόεδρος Ζόραν Μιλάνοβιτς ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η Κροατία θα αποσύρει όλες τις νατοϊκές της δυνάμεις από την Ανατολική Ευρώπη, εάν ξεσπάσει μια εμπόλεμη σύγκρουση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Η ίδια η Γερμανία αρνήθηκε να στείλει όπλα στην Ουκρανία εν μέσω των εικαζόμενων απειλών μιας επικείμενης ρωσικής εισβολής. Άλλα μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Ουγγαρία, πιστεύουν ότι οι ανησυχίες της Ρωσίας για την ασφάλεια είναι εύλογες και στοχεύουν στην ενίσχυση του εμπορίου φυσικού αερίου μαζί της.

Στη Γαλλία, δημοφιλείς υποψήφιοι για την προεδρία όπως ο Ερίκ Ζεμούρ, έχουν ζητήσει ρητά μια προσέγγιση μεταξύ Ρωσίας και Γαλλίας. Αυτή περιλαμβάνει την άρση των κυρώσεων στη Ρωσία και την απομάκρυνση από θεσμούς που κυριαρχούνται από την Αμερική, όπως το ΝΑΤΟ. 

Ο Zemmour δεν είναι οπαδός της αμερικανικής ηγεμονίας. Παλαιότερα είχε υποστηρίξει ότι η αμερικανική και βρετανική απόβαση το 1944 στη Νορμανδία άνοιξε την πόρτα ώστε η Γαλλία να μετατραπεί σε πελατειακό κράτος των ΗΠΑ. Ο σκεπτικισμός του Zemmour για την αμερικανική επιρροή στη Γαλλία συνεχίστηκε και στην προεδρική εκστρατεία του, κατά την οποία κάλεσε τη Γαλλία να σταματήσει «να είναι εργαλείο των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ο Zemmour υποστηρίζει ότι η Ουάσιγκτον προσπαθεί να χειραγωγήσει τις ευρωπαϊκές χώρες εναντίον της Ρωσίας, διακηρύσσοντας ότι: «Οι ΗΠΑ προσπαθούν να χωρίσουν τη Ρωσία από τη Γαλλία και τη Γερμανία, και κάθε φορά που πλησιάζουν ο ένας τον άλλον, οι Αμερικανοί βρίσκουν έναν τρόπο να τους χωρίσουν». Από πολλές απόψεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο γεωπολιτικός διάδοχος του Ηνωμένου Βασιλείου όσον αφορά την τακτική του διαίρει και βασίλευε που ακολουθεί, για να διασφαλίσει ότι ποτέ δεν θα υπάρξει προσέγγιση Βερολίνου-Παρισιού-Μόσχας στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ο ίδιος ο Μακρόν δεν είναι ο πιο ενθουσιώδης υποστηρικτής ενός συστήματος υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, αλλά διατυπώνει την αντίθεσή του με κεντρώους όρους. Αντίθετα, ο Μακρόν θέλει να αντιγράψει τη διεθνή τάξη πραγμάτων που βασίζεται σε κανόνες που καθορίζονται από την Αμερική, αλλά να της δώσει μια ευρωκρατική γεύση.

Για να είμαστε δίκαιοι, ο Μακρόν αναγνωρίζει την ανάγκη για διάλογο μεταξύ της Ρωσίας και της Γαλλίας, ένα είδος διαλόγου που άλλες δυτικές δυνάμεις δεν επιθυμούν να έχουν. Οι περισσότερες «φιλελεύθερες δημοκρατίες» αναλώνονται πλήρως από την έννοια της ηθικής δικαιοσύνης, και πιστεύουν ότι οποιεσδήποτε χώρες παρεκκλίνουν από τους πολιτικούς τους κανόνες δεν είναι άξιες διαλόγου και πρέπει να απομονωθούν διεθνώς.

Οι γαλλικές ανησυχίες για την επιρροή των ΗΠΑ αντικατοπτρίζουν μια υπολειπόμενη κληρονομιά της εξωτερικής πολιτικής του πρώην προέδρου Σαρλ ντε Γκωλ. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ο Γάλλος πρώην αξιωματικός του στρατού, θέλησε να διατηρήσει τις ίσες αποστάσεις της χώρας του από τα μεγαθήρια του Ψυχρού Πολέμου —τη Σοβιετική Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες— ώστε η Γαλλία να χαράξει το δικό της μονοπάτι. Η απόφαση του Ντε Γκωλ να απομακρύνει τη Γαλλία από την ολοκληρωμένη στρατιωτική διοίκηση του ΝΑΤΟ ήταν από τις πιο τολμηρές κινήσεις που έκανε για να απομακρύνει τη χώρα του από την αμερικανική επιρροή.

Ένα από τα μειονεκτήματα του οικουμενικού δόγματος της εξωτερικής πολιτικής που ακολουθεί η Ουάσιγκτον είναι η αδυναμία της να συνειδητοποιήσει ότι οι χώρες έχουν τα δικά τους διακριτά, εθνικά συμφέροντα. Τα μέλη του κατεστημένου της Ουάσιγκτον πάντα υποθέτουν ότι οι χώρες θα ακολουθούν πάντα την ατζέντα των ΗΠΑ, αγνοώντας εντελώς τις διαφορετικές προτεραιότητες και τις ευρύτερες στρατηγικές που έχουν οι διάφορες χώρες. Αυτά τα συμφέροντα συχνά συγκρούονται με το στρατηγικό όραμα της Ουάσιγκτον.

Εκτός από τα προβλήματα που δημιουργεί το ζήτημα της Ρωσίας, το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα μεταξύ των κρατών μελών του. Για παράδειγμα, η Τουρκία και η Ελλάδα —μέλη του ΝΑΤΟ και οι δύο— εισήλθαν σε σύγκρουση σχετικά με αμφισβητούμενες ενεργειακές διεκδικήσεις στην ανατολική Μεσόγειο το 2020. Η Γαλλία σκέφτηκε να στείλει πολεμικά πλοία και να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία, εάν συνέχιζε να κλιμακώνει τη στάση της απέναντι στην Ελλάδα εκείνη την εποχή. Τελικά επικράτησαν οι πιο ψύχραιμες φωνές.

Ακόμη και σε ό,τι αφορά την Κίνα, την οποία πολλοί στην Ουάσιγκτον αρχίζουν να θεωρούν την πρωταρχική στρατηγική πρόκληση για την Αμερική, τα μέλη του ΝΑΤΟ δεν βρίσκονται όλα στην ίδια πλευρά. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι του 2021, η Ουγγαρία μπλόκαρε την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επέκρινε τον νόμο εθνικής ασφάλειας της Κίνας στο Χονγκ Κονγκ, και ανοίχτηκε στις κινεζικές επενδύσεις. Η Πολωνία, βασικός σύμμαχος στη διαμάχη της Ουάσιγκτον κατά της Ρωσίας, δεν συμμετείχε στο διπλωματικό μποϊκοτάζ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων και έστειλε τον Πρόεδρο Andrzej Duda να συναντηθεί με τον Κινέζο ηγέτη Xi Jinping.

Η αλλαγή των πραγματικών δεδομένων, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο διεθνές μέτωπο, θα μπορούσε να καταστήσει την ουσιαστική αλλαγή της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής μια όχι και τόσο μακρινή πιθανότητα. Σε τελική ανάλυση, η κατάδυση της Αμερικής στην παραφροσύνη της πολιτικής ορθότητας , σε συνδυασμό με τις μη βιώσιμες οικονομικές πολιτικές της, θα την βάλουν στο δρόμο προς την κοινωνικοοικονομική αστάθεια, καθιστώντας την έναν λιγότερο ελκυστικό εταίρο για να θέλει κανείς να ευθυγραμμιστεί μαζί του. Με τόσα πολλά προβλήματα στο εσωτερικό, οι ΗΠΑ θα δυσκολευτούν να αφιερώσουν πόρους για τις διεθνείς ατασθαλίες τους.

Μια ενδεχόμενη διάλυση του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους της αμερικανικής γεωπολιτικής υπεροχής και να εγκαινιάσει μια νέα εποχή εντεινόμενου ανταγωνισμού σε όλο τον κόσμο, με τα κράτη να έχουν ξεχωριστά οράματα για το εμπόριο, την εξωτερική πολιτική και την ευρύτερη στρατηγική τους, κάτι που έχει ήδη καθυστερήσει πολύ. Το τεράστιο στρατιωτικό αποτύπωμα των ΗΠΑ έχει κάνει ελάχιστα για να στηρίξει τα συμφέροντα του μέσου Αμερικανού πολίτη, αλλά έχει φουσκώσει τις τσέπες της αμυντικής βιομηχανίας και έχει κρατήσει πολλούς αυτοαποκαλούμενους «ειδικούς» της εξωτερικής πολιτικής απασχολούμενους στα think tanks της Ουάσιγκτον.

Επιπλέον, η διάλυση του ΝΑΤΟ θα παρότρυνε τα υπόλοιπα κράτη να ακολουθήσουν πιο ανεξάρτητες εξωτερικές πολιτικές και να αρχίσουν να παίρνουν τα αμυντικά τους ζητήματα στα χέρια τους, όπως κάθε έθνος που σέβεται τον εαυτό του και πιστεύει στην εθνική του κυριαρχία.

 

 ***

Ο José Niño είναι ανεξάρτητος αρθρογράφος με έδρα το Ώστιν του Τέξας. Εγγραφείτε για τη λίστα αλληλογραφίας του εδώ . Επικοινωνήστε μαζί του μέσω  Facebook  ή  Twitter . Λάβετε το premium newsletter του εδώ. Εγγραφείτε στο Substack του εδώ.