Η Εκκλησία μπορεί να σώσει την Ελλάδα και τον κόσμο όλο... (Η΄ ΜΕΡΟΣ)

Γιώργος Παύλος

π. καθηγητής Φυσικής και Φιλοσοφίας ΔΠΘ

Εκκλησία και Παιδεία

 Εδώ, μόνο σύντομους υπαινιγμούς θα κάνουμε για αυτό το τόσο ουσιαστικό και επείγον ζήτημα. Επείγει, δηλαδή, η Ορθόδοξη Εκκλησία να καταστεί πραγματικό σχολείο των ανθρώπων. Επείγει, επίσης, η Πολιτεία να σεβαστεί την πείρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας για την ουσιαστική μόρφωση των ανθρώπων.

 Αυτά τα δύο για να συμβούν πρέπει η Εκκλησία να εκπαιδεύσει το ανθρώπινο δυναμικό της με σύγχρονο τρόπο, ώστε κάθε εκκλησιαστικό πρόσωπο να είναι φορέας καθολικής παιδείας και μόρφωσης. Οι Ενορίες μπορούν και πρέπει να καταστούν ζωντανά και πρωτότυπα εκπαιδευτικά κύτταρα της κοινωνίας. Ο Μέγας Βασίλειος και άλλοι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας δείχνουν τον τρόπο αυτής της καθολικής μόρφωσης και παιδείας που μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να προσφέρει στους ανθρώπους.

Επείγει να αξιοποιηθεί όλη η θύραθεν παιδεία γνώση και επιστήμη και να ενσωματωθεί στο ευρύτερο πρόγραμμα της Εκκλησιαστικής παιδείας. Η Ορθόδοξη Θεολογία όχι μόνο δεν είναι πολυτέλεια αλλά είναι ανάγκη πρώτη και μέγιστη για την ψυχική ισορροπία και υγεία των ανθρώπων.

 Σήμερα δυστυχώς η εκκλησιαστική παιδεία περιορίζεται εν πολλοίς σε στείρα ηθικολογικά κηρύγματα συχνά χωρίς οντολογικό υπαρξιακό και θεολογικό βάθος.  Έτσι, ιδίως ένας νέος άνθρωπος δεν βρίσκει κανένα ενδιαφέρον στην εκκλησιαστική ζωή. Ενώ στην ουσία, μόνο στην Εκκλησιαστική ζωή και εμπειρία μπορεί ο άνθρωπος να καταστεί ολόκληρος και υγιής άνθρωπος. Να καταστεί δηλαδή, καθολικός άνθρωπος με βαθιά μόρφωση ψυχής και πνεύματος.

Σίγουρα υπάρχουν φωτισμένοι επίσκοποι, ιερείς, ηγούμενοι και μοναχοί που προσφέρουν ουσιαστική παιδεία και μόρφωση. Όμως αυτό είναι η εξαίρεση και το σπάνιο. Είναι στην πρόνοια του Θεού όπου σήμερα σε όλη την Ελλάδα τόσο στα μεγάλα αστικά κέντρα αλλά και στην περιφέρεια ανθούν σπουδαίες και ζώσες μοναχικές αδελφότητες, ανδρών και γυναικών μοναχών. Αυτές οι αδελφότητες προσφέρουν ουσιαστικό μορφωτικό και πνευματικό έργο.

Όμως η ελληνική κοινωνία στην πλειοψηφία της στερείται ουσιαστικής μόρφωσης που μόνο η Εκκλησία μπορεί να προσφέρει. Η Πολιτεία εάν πραγματικά εσέβετο τον εαυτό της και τον λαό της, θα υιοθετούσε πλήρως ελληνική και ορθόδοξη, δηλαδή Εκκλησιαστική παιδεία σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αντ’ αυτού σήμερα κυριαρχεί στην δημόσια εκπαίδευση ένα εντελώς ανέραστο είδος παιδείας και μηχανικής εκπαίδευσης για ρομπότ και όχι για ανθρώπους με ψυχή.

  Οι σύγχρονες θετικές επιστήμες, φυσική, κοσμολογία,  βιολογία, ιατρική, μαθηματικά, πληροφορική αλλά και λιγότερο θετικές επιστήμες όπως, ψυχανάλυση, κοινωνιολογία, φιλοσοφία κλπ. έχουν παράγει πραγματική γνωσιολογική επανάσταση, αλλά μένοντας έξω από την εκκλησιαστική εμπειρία και θεωρία, καταντούν πραγματικά άχρηστες και υποτάσσονται στο στείρο εργαλειακό και υποανθρώπινο τεχνικό πνεύμα.

Η εκκλησιαστική εμπειρία μπορεί να προσδώσει μέγιστη μορφωτική ισχύ για τον καθημερινό άνθρωπο. Για παράδειγμα η σύγκρουση επιστήμης και πίστης είναι συνήθως προϊόν άγνοιας τόσο των εκκλησιαστικών όσο και των επιστημόνων της Ορθόδοξης  Θεολογίας των Ακτίστων Ενεργειών. Έτσι, πολλοί ευαίσθητοι άνθρωποι στον χώρο της παιδείας και της επιστήμης ανατρέχουν στην Άπω Ανατολή  προκειμένου να βρουν κάποια ψίχουλα πνευματικής εμπειρίας και νοηματοδότηση του κόσμου της φύσης και του ανθρώπου. Διότι, στον δυτικό κόσμο ο Θεός μένει στην εξορία από τον κόσμο, από τους ίδιους τους θεολόγους και εκκλησιαστικούς.

Ακόμη χειρότερα, ο Θεός αντικαθιστά τους δικαστές και την αστυνομία σε μεταφυσικό επίπεδο και στην μετά θάνατο πραγματικότητα. Έτσι, έχουμε έναν άσπλαχνο τιμωρό και εξουσιαστικό θεό στο πρότυπο του δυτικού ανθρώπου, όπως αυτός διαμορφώθηκε στα όρια του τεχνικού πνεύματος και της σχολαστικής θεολογίας.

Διότι όταν η γερμανική Δύση αποκόπτεται από την Ορθόδοξη Ανατολή χάνει τις προϋποθέσεις για την αληθή Γνώση και Ένωση του κτιστού με το Άκτιστο. Στην δυτική παπική αίρεση ο Θεός είναι απρόσωπος και ανελεύθερος, ουσία χωριστή του κόσμου της φύσης. Την πρώτη κριτική στο δυτικό πνεύμα δεν την κάνουν οι διαφωτιστές και οι άθεοι φιλόσοφοι, αλλά οι πατέρες της Ανατολικής Εκκλησίας, οι οποίοι διαβλέπουν την τροχιά που θα πάρει η δυτική χριστιανοσύνη αρνούμενη στο πρόσωπο του Φράγκου και φραγκευμένου Πάπα και των θεολόγων του, την Θεολογία των Ακτίστων Ενεργειών αλλά και την Θεολογία των θεολογικών ταυτίσεων και διακρίσεων.

 Κυρίως όμως το παιχνίδι χάνεται, όταν η δυτική θεολογία χάνει την επαφή της με την καρδιά και γίνεται εργαλείο της διάνοιας. Ή αλλιώς, όταν η διάνοια χωριστεί της καρδιάς γίνεται η φυλακή της θεολογίας. Έτσι μηδενίζεται η Εμπειρία του Θεού και ο άνθρωπος νεκρώνεται ως ψυχοσωματικό και πνευματικό ον. Η δυτική θεολογία και φιλοσοφία θα διασπάσει το σώμα από την ψυχή και την ψυχή από το σώμα. Θα καταστήσει τον άνθρωπο ως ψυχικό φάντασμα στην φυλακή των σωμάτων ακολουθώντας την Νεοπλατωνική φιλοσοφία που η Ανατολή θα την απορρίψει ως αίρεση.

 Το σώμα γίνεται αντικείμενο μίσους από την δυτική θεολογία και την ασκητική της. Εδώ γίνεται ο ανέραστος άνθρωπος χριστιανός η αργότερα άθεος. Εδώ εδράζεται και το σύγχρονο δράμα του δυτικού κόσμου που παίρνει ποικίλες μορφές. Ακρατη τεχνοκρατία, άνθρωπος ρομπότ,  έμφυλες ταυτότητες, αλλαγή φύλου, παγκοσμιοποίηση κλπ. Δυστυχώς αυτό το ψυχρό και παγωμένο δυτικό ρεύμα έρχεται και στην Ορθόδοξη Ανατολή η οποία κινδυνεύει να αποκοπεί θανάσιμα από την ασκητικοερωτική εμπειρία του προσώπου και της νοεράς προσευχής.Γι’ αυτό η ορθόδοξη εκκλησιαστικη ιεραρχία και η πανεπιστημιακή θεολογία στην Ελλάδα γίνονται τόσο ανίσχυρες μπροστά σε αυτόν τον πνευματικό λίβα που κατακαίει την ανθρώπινη ύπαρξη.

Όλες αυτές οι διαπιστώσεις μας δείχνουν το ορθό δρόμο για μια αληθινή παιδεία του ανθρώπου. Μια παιδεία, που θα ελευθερώνει τον άνθρωπο από τις οποίες φαντασιώσεις και ιδεολογίες και θα το καθιστά ικανό να ζει την Θεία Παρουσία σε κάθε στιγμή και σε κάθε γεγονός της ζωής του. Αυτή η παιδεία που πηγάζει από την Θεία Λειτουργία, καθιστά τον άνδρα αληθινό άνδρα, την γυναίκα αληθινή γυναίκα. Τον πολιτικό, αληθινό πολιτικό. Τον ιερέα και τον επίσκοπο, αληθινό ιερέα και επίσκοπο. Τον μοναχό και τον ασκητή, αληθινό μοναχό και ασκητή. Τον επιστήμονα, τον φιλόσοφο, τον καλλιτέχνη, αληθινό επιστήμονα, φιλόσοφο και καλλιτέχνη. Αυτή η παιδεία της Θείας Λειτουργίας καθιστά τον νεκρό και ανέραστο άνθρωπο πλήρη έρωτος και ζωής. Πλήρη από αληθινό έρωτα και ζωή, που από αυτή την ιστορική πραγματικότητα αρχίζει να μεγεθύνεται και να απειρίζεται εν Αγίω Πνεύματι σε αιώνια Ζωή και σε Έρωτα Ατελείωτο προς όλα τα όντα, όπως ο ίδιος ο Χριστός, ο μανιακός εραστής της ανθρώπινης φύσης.

Έτσι, όταν ο Μέγας Παΐσιος έφθασε να προσεύχεται ακόμη και για τους δαίμονες, του εμφανίζεται ο Χριστός και του λέγει: «Παΐσιε, έγινες όπως εγώ στην Αγάπη». Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος θα μας κωδικοποιήσει την εκκλησιαστική παιδεία σε τρεις βαθμίδες της γνώσης: Τη φυσική, την πρακτική και την τελεία, όπου ο άνθρωπος καθίσταται καρδία ελεήμων υπέρ όλης της κτίσεως. Και ο άγιος Σιλουανός θα κλαίει επί τρείς ημέρες από την θλίψη της ψυχής του, όταν είδε ένα φίδι να σπαρταρά θανάσιμα που κάποιοι περαστικοί το κτύπησαν. Ή να θλίβεται και να δακρύζει, όταν έβλεπε να κόβουν φύλλα και κλαδιά δένδρων χωρίς λόγο.

 Γι’ αυτό, η Ορθόδοξος Εκκλησία και η Θεία Λειτουργία της είναι το όντως  Μοναδικό και Παγκόσμιο Σχολείο του ανθρώπου, που προσφέρει την τελεία γνώση και για την κτιστή πραγματικότητα της φύσης και για την Άκτιστο Πραγματικότητα του Θεού. Διότι μόνο στην Ορθόδοξη Εκκλησία υφίσταται αυτή η δυνατότητα της τελείας Γνώσης, της τελείας Αγάπης, της τελείας Χαράς και του τελείου Έρωτος που ο Ίδιος ο Χριστός προσφέρει δια του Θείου Του Προσώπου  στον άνθρωπο εν Αγίω Πνεύματι. 

(ΤΕΛΟΣ)