Με αυτό το όπλο, οι πραγματικά ελεύθεροι νίκησαν όχι μόνο τον φόβο, αλλά και τον θάνατο

 

Στην παραβολή του Μεγάλου Ιεροεξεταστή από το μυθιστόρημα «Οι αδελφοί Καραμάζοφ» του Ντοστογιέφσκι, ο Ιησούς κατηγορείται ότι έδωσε στους ανθρώπους ελευθερία - εσωτερική ελευθερία, που δίνεται από την πίστη. Όμως ο άνθρωπος είναι πρόθυμος να εγκαταλείψει αυτό το δώρο, το πολυτιμότερο, με αντάλλαγμα «ειρήνη», «ασφάλεια» και πρόσβαση στον «άρτον και θεάματα».

Ο Μεγάλος Ιεροεξεταστής είναι άθεος, αλλά διπλά άθεος: δεν πιστεύει ούτε στον Θεό ούτε στον άνθρωπο, γιατί, όπως λέει ο Νικολάι Μπερντιάεφ στο βιβλίο του «Η Φιλοσοφία του Ντοστογιέφσκι»:

«Ο Μέγας Ιεροεξεταστής δεν πιστεύει στον Θεό, αλλά ούτε στον άνθρωπο. Αυτές είναι οι δύο όψεις μιας πίστης. Χάνοντας την πίστη στον Θεό, δεν μπορεί κανείς πλέον να πιστέψει στον άνθρωπο. Χάνοντας την πίστη του, ο Μέγας Ιεροεξεταστής κατάλαβε ότι οι άνθρωποι δεν είναι ικανοί να αντέξουν το βάρος της ελευθερίας που αποκάλυψε ο Χριστός». Έτσι, ο Μεγάλος Ιεροεξεταστής πιστεύει ότι ο άνθρωπος είναι δύστροπος, διπρόσωπος και μοχθηρός, γι' αυτό δεν χρειάζεται ελευθερία, αλλά έναν «φωτισμένο» τύραννο, μια ηγεσία που ξέρει καλύτερα από αυτόν ποιες είναι οι ανάγκες του, πώς πρέπει να σκέφτεται και να ζει, και από που μπορεί να εξασφαλίσει επαρκώς την ικανοποίηση των αναγκών του.

Μόνο με αυτόν τον τρόπο, εμπιστευόμενος τον εαυτό του ολοκληρωτικά στα χέρια μιας τέτοιας εξουσίας, από φόβο μήπως χάσει την "ασφάλεια", το "ψωμί" ή το "θέαμα", ο άνθρωπος γίνεται μαριονέτα, χάνει την ταυτότητά του, την ελευθερία και την αξιοπρέπειά του που του δίνει η ευγενής ιδιότητά του ως δημιούργημα του Θεού, πλασμένο κατ' εικόνα και ομοίωσή Του.

Ο «Μεγάλος Ιεροεξεταστής» είναι σύμβολο όλων των ολοκληρωτικών συστημάτων της Ιστορίας, που επεδίωξαν ακριβώς αυτό: να κάνουν τον άνθρωπο δικό τους δημιούργημα, να ξαναδημιουργήσουν την ανθρώπινη φύση σύμφωνα με μια ιδεολογική ατζέντα, να την αλλάξουν, για να μπορέσουν να τον ελέγξουν ευκολότερα, να τροποποιήσουν την πραγματικότητα, προκειμένου, εφαρμόζοντας κάποιες «συνταγές για να αλλάξουμε τον κόσμο» (κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική μηχανική κ.λπ.), να ιδρύσουν έναν «επίγειο παράδεισο», από τον οποίο πρέπει να απομακρυνθεί οτιδήποτε θα μπορούσε να αντιταχθεί στον αυτάρκη χαρακτήρα αυτού του συστήματος. Επιδιώκοντας να ελέγχει τα πάντα, το σύστημα δεν αποδέχεται πλέον την ύπαρξη ενός "άλλου", μιας διάστασης πέρα από τον έλεγχο αυτών που το κυβερνούν.

Στο πλαίσιο της πανδημίας, διαπιστώσαμε ότι μεταξύ των πιστών και των μη πιστών υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται με την τρέχουσα κατάσταση - όπως ήταν στον κομμουνισμό, αλλά και σε άλλα ολοκληρωτικά καθεστώτα όπου δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι υπέφεραν κάτω από τη βασιλεία του τρόμου. Αλλά οι πιο ελεύθεροι ήταν πάντα εκείνοι που κράτησαν την πίστη τους - βασικά, το πιο ισχυρό όπλο.

Με αυτό το όπλο, οι πραγματικά ελεύθεροι νίκησαν όχι μόνο τον φόβο, αλλά και τον θάνατο. Ξεπέρασαν τον πιο τρομερό θάνατο, που δεν είναι τόσο ο βιολογικός θάνατος, που φοβούνται οι περισσότεροι, αλλά ο θάνατος χωρίς μετάνοια και χωρίς Θεό, δηλαδή ο θάνατος σε κατάσταση εσωτερικής σκλαβιάς και φόβου.

Απόσπασμα από το άρθρο "Γιατί δεν μπορούμε να είμαστε δέσμιοι στη δυστοπία της "νέας κανονικότητας", περιοδικό Familia Ortodoxă