ΑΓΙΟΝΙΚΟΔΗΜΙΚΑ

Καί ὅτι αὐταί αἱ τελειότητες ὅλων τῶν αἰσθητῶν κτισμάτων δέν εἶναι ἄλλο παρά ἕνας ἐλάχιστος βαθμός ἤ ἕνας ἴσκιος τῶν ἀπείρων αὐτοῦ θείων ἐξοχοτήτων τε καί τελειοτήτων. Καί λοιπόν, ὅταν ἐσύ τοιουτοτρόπως συνηθίσῃς νά βλέπῃς τά αἰσθητά κτίσματα καί δέν μένῃς εἰς τό ἔξωθεν καί φαινόμενον μόνον, ἀλλά διαπερνᾶς μέ τόν νοῦν εἰς τό ἐσωτερικόν καί κρυπτόμενον αὐτῶν κάλλος (εἰκόνες γάρ τῶν νοητῶν εἶναι τά αἰσθητά κατά τόν Ἀρεοπαγίτην Διονύσιον), τότε τήν μέν ἔξωθεν αὐτῶν ὡραιότητα, ὡς οὐτιδανήν καί ὑλικήν θέλεις καταφρονήσει καί παραδράμει, εἰς δέ τήν κρυπτομένην δύναμιν καί ἐνέργειαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θέλεις προσηλώνει τόν νοῦν σου δοξολογῶντας τόν Κύριον.

Ἔτσι βλέποντας τά τέσσαρα στοιχεῖα, τό πῦρ, τόν ἀέρα, τό ὕδωρ καί τήν γῆν καί στοχαζόμενος τήν οὐσίαν καί τήν δύναμιν καί ἐνέργειαν ὁπού ἔχουν, μέ μεγάλην σου ἡδονήν θέλεις εἰπεῖ πρός τόν ἄκρον Ποιητήν, ὁπού τοιαύτης λογῆς τά ἐδημιούργησεν· «ὦ θεία οὐσία! ὦ ἄπειρος Δύναμις καί ἐνέργεια, ἄκρως ἐπιθυμητή! πόσον χαίρω καί ἀγάλλομαι, ὅτι σύ εἶσαι μόνη ἀρχή καί αἰτία κάθε κτιστῆς οὐσίας τῶν ὄντων καί κάθε ἐνεργείας καί δυνάμεως»^[1]! Ἔτσι, ὅταν βλέπῃς τά οὐράνια καί φωτεινά σώματα, τόν ἥλιον, τήν σελήνην καί τούς ἀστέρας καί στοχασθῇς πῶς ἔλαβον τό φῶς καί τήν λαμπρότητα ἀπό τόν Θεόν, ἔχεις νά φωνάζῃς·«ὦ φῶς ὑπέρ πᾶν φῶς, ἀπό τό ὁποῖον ἐκτίσθη κάθε φῶς, ἄϋλον καί ὑλικόν· ὦ φῶς θαυμαστόν, τό πρῶτον ἀντικείμενον τῆς χαρᾶς τῶν Ἀγγέλων καί τῆς ἀπολαύσεως τῶν μακαρίων, εἰς τοῦ ὁποίου τήν ἀκλινῆ θεωρίαν θαμβώνονται τά ὄμματα τῶν Χερουβίμ· καί κατά σύγκρισιν αὐτοῦ, ὅλα τά αἰσθητά φῶτα φαίνονται σκότος βαθύτατον· δοξολογῶ καί ὑπερυψῶ σε· ὦ φῶς ἀληθινόν, ὁπού φωτίζεις πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμον (Ἰωάν.α΄9) ἀξίωσέ με νά σέ ἰδῶ νοερῶς, διά νά χαρῇ μέ τελειότητα ἡ καρδία μου». Ἔτσι καί ὅταν βλέπῃς τά δένδρα, τά χόρτα καί ἄλλα διάφορα φυτά καί θεωρῶν μέ τόν νοῦν πῶς ζῶσι, τρέφονται, αὐξάνουν καί γεννῶσι τά ὅμοιά των καί πῶς ἀπό λόγου των δέν ἔχουν τήν ζωήν καί τά λοιπά ὁπού ἔχουν, ἀλλά ἀπό τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, ὁπού ἐσύ δέν βλέπεις, τό ὁποῖον μόνον τά ζωογονεῖ, οὕτως ἠμπορεῖς νά εἰπῇς·«ἰδού ἐδῶ ἡ ἀληθινή ζωή, ἐξ ἧς καί ἐν ᾗ καί δι᾿ ἧς ζῶσι καί τρέφονται καί αὐξάνουν ὅλα τά πάντα· ὦ ζωντανή θεραπεία τῆς καρδίας μου»! Ὁμοίως καί ἀπό τήν ὄψιν τῶν ἀλόγων ζώων θέλεις ἀνυψώσει τόν νοῦν σου εἰς τόν Θεόν, ὁπού δίδει εἰς αὐτά τήν αἴσθησιν καί τήν ἀπό τόπον εἰς τόπον κίνησιν, λέγων· «ὦ πρῶτον κινοῦν· τό ὁποῖον κινῶντας τά πάντα, εἶσαι ἀκίνητον εἰς τόν ἑαυτόν σου· ὦ, πόσον χαίρω καί εὐφραίνομαι εἰς τήν ἀκινησίαν καί στερεότητά σου»!

Βλέποντας δέ τόν ἑαυτόν σου ἤ καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους καί συλλογιζόμενος πώς μόνος ἐσύ εἶσαι ὀρθοσχήμων καί λογικός ἀπό ὅλα τά ἄλλα ζῶα, καί πώς εἶσαι μία ἕνωσις καί ἕνας σύνδεσμος τῶν ἀΰλων καί ὑλικῶν κτισμάτων, κινήσου πρός δοξολογίαν καί εὐχαριστίαν τοῦ Πλάστου Θεοῦ σου καί εἰπέ· «ὦ Τριάς ὑπερούσιε, Πάτερ, Υἱέ καί Πνεῦμα Ἅγιον· ἄς εἶσαι δεδοξασμένη εἰς τούς αἰῶνας. Πόσον χρεωστῶ νά σέ εὐχαριστῶ πάντοτε, ὄχι μόνον διατί μέ ἔπλασες ἀπό τήν γῆν καί μέ ἔκαμες βασιλέα ὅλων τῶν ἐπιγείων κτισμάτων· ὄχι μόνον διατί μέ ἐτίμησες κατά τήν φύσιν μέ τήν ἐδικήν σου εἰκόνα, μέ νοῦν, λόγον καί Πνεῦμα ζωοποιόν τοῦ σώματός μου^[2], ἀλλά καί διατί μοί ἔδωκας δύναμιν νά γίνω προαιρετικός μέ τάς ἀρετάς, καθ᾿ ὁμοίωσιν ἰδικήν σου, διά νά δυνηθῶ μέ τοῦτο νά σέ ἀπολαμβάνω εἰς τούς αἰῶνας».

Ἔρχομαι τώρα εἰς τάς πέντε αἰσθήσεις μερικώτερον καί σοῦ λέγω· ἀνίσως καί θέλγεσαι, ἀδελφέ, ἀπό τήν ὡραιότητα καί κάλλος τῶν κτισμάτων, τήν ὁποίαν βλέπουν οἱ ὀφθαλμοί σου, χώρισε μέ τόν νοῦν σου ἐκεῖνο ὁπού βλέπεις, ἀπό τό πνεῦμα ὁπού δέν βλέπεις· καί στοχάσου ὅτι ὅλον ἐκεῖνο τό ὡραῖον κάλλος ὁπού φαίνεται ἔξωθεν, εἶναι τοῦ μόνου ἀοράτου καί παγκαλεστάτου πνεύματος, ἐξ οὗ ἔχει τήν αἰτίαν ἐκείνη ἡ ἐξωτερική ὡραιότης· καί εἰπέ ὅλος χαρμόσυνος· «ἰδού οἱ ρύακες τῆς ἀκτίστου πηγῆς! ἰδού αἱ ρανίδες τοῦ ἀπείρου πελάγους παντός ἀγαθοῦ! ὦ, καί πόσον χαίρω εἰς τά ἐνδότερα τῆς καρδίας μου, συλλογιζόμενος τήν αἰώνιον καί ἄπειρον τοῦ Κτίστου μου ὡραιότητα, ὁπού εἶναι ἀρχή καί αἰτία πάσης κτιστῆς ὡραιότητος! ὦ, πόσον γλυκαίνομαι στοχαζόμενος τό ἄφραστον καί ἀνεπινόητον καί ὑπέρκαλον κάλλος τοῦ Θεοῦ μου, ἀπό τό ὁποῖον ἔχει τήν ἀρχήν κάθε κάλλος».

Ὅταν ἀκούσῃς καμμίαν γλυκεῖαν φωνήν ἤ ἁρμονίαν ἤχων καί ἀσμάτων, στράφου μέ τόν νοῦν σου εἰς τόν Θεόν καί εἰπέ· «ὦ ἁρμονία τῶν ἁρμονιῶν, Κύριέ μου! πόσον εὐφραίνομαι εἰς τάς ἀπείρους σου τελειότητας· ἐπειδή ὅλαι ὁμοῦ ἀποδίδουν εἰς ἐσέ ὑπερουράνιον ἁρμονίαν· καί ἑνωμέναι ἀκόμη μέ τούς Ἀγγέλους εἰς τούς οὐρανούς καί μέ ὅλα τά κτίσματα κάμνουν μεγάλην συμφωνίαν· πότε νά ἔλθῃ, Κύριέ μου, ἡ ὥρα νά ἀκούσω μέσα εἰς τά ὦτα τῆς καρδίας μου τήν γλυκυτάτην φωνήν σου, νά μοῦ εἰπῇς· εἰρήνην τήν ἐμήν δίδωμί σοι· εἰρήνην ἀπό τῶν παθῶν· ὅτι ἡ φωνή σου, εἶναι ἡδεῖα, κατά τό Ἆσμα» (β΄14).

Ἀνίσως δέ ὀσφραίνεσαι κανένα μυριστικόν ἤ ἄνθος εὐῶδες, πέρασε ἀπό τήν ἔξωθεν εὐωδίαν εἰς τήν κεκρυμμένην ὀσμήν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί εἰπέ· «ἰδού αἱ ὀσμαί τοῦ πανευώδους ἐκείνου ἄνθους καί τοῦ ἀκενώτου ἐκείνου μύρου, τό ὁποῖον ἐξεκενώθη εἰς ὅλα τά κτίσματά του· κατά τό Ἆσμα· «ἐγώ ἄνθος τοῦ πεδίου, κρῖνον τῶν κοιλάδων (β΄1)· καί πάλιν· μῦρον ἐκκενωθέν ὄνομά σου» (α΄3). «Ἰδού ἡ τῆς πηγαίας εὐωδίας διάδοσις, ἡ ὁποία ἀφθόνως ὑπερβλύζει τάς θεϊκάς αὑτῆς ἐπιπνοίας, ἀπό τῶν ἄνω καί καθαρωτάτων Ἀγγέλων ἕως τῶν ἐσχάτων κτισμάτων, καί τά πάντα εὐωδιάζουσα, κατά τόν Ἀρεοπαγίτην Διονύσιον» (Ἐκκλησ. Ἱεραρ. κεφ. δ΄). Περί τῆς ὁποίας εὐωδίας εἶπεν ὁ Ἰσαάκ πρός τόν υἱόν του Ἰακώβ· «ἡ ὀσμή τοῦ υἱοῦ μου, ὡς ὀσμή ἀγροῦ πλήρους, ὅν εὐλόγησε Κύριος» (Γεν. κζ΄ 27).

Πάλιν, ὅταν τρώγῃς ἤ πίνῃς, συλλογίζου πώς ὁ Θεός εἶναι ἐκεῖνος ὁπού δίδει εἰς ὅλα τά φαγητά τήν νοστιμάδα καί εἰς μόνον αὐτόν ἡδυνόμενος, ἠμπορεῖς νά εἰπῇς· «χαῖρε ψυχή μου διατί, καθώς ἔξω ἀπό τόν Θεόν σου δέν εἶναι καμμία ἀνάπαυσις, ἔτσι ἔξω ἀπό αὐτόν, δέν εἶναι καί καμμία γλυκύτης ἤ νοστιμάδα»· ὅθεν, εἰς αὐτόν μόνον ἠμπορεῖς εἰς κάθε πρᾶγμα νά ἡδύνεσαι. Καθώς εἰς τοῦτο ὁ Δαβίδ σέ παρακινεῖ, λέγων· «γεύσασθε καί ἴδετε, ὅτι χρηστός ὁ Κύριος» (Ψαλμ. λγ΄9). Καί ὁ Σολομών σέ πληροφορεῖ εἰπών περί αὐτοῦ· «ὅτι καρπός αὐτοῦ γλυκύς ἐν τῷ λάρυγγί μου» (Ἆσμα β΄3).

Ὅταν δέ κινήσῃς τάς χεῖρας σου διά νά κάμῃς κανένα ἔργον, συλλογίσου πώς ὁ Θεός εἶναι ἡ πρώτη αἰτία ἐκείνου τοῦ ἔργου· καί σύ δέν εἶσαι ἄλλο παρά ἕνα ζωντανόν ὄργανον αὐτοῦ· εἰς τόν ὁποῖον, ὑψώνοντας τόν λογισμόν σου, εἰπέ οὕτως· «πόση εἶναι ἡ χαρά, ὁπού δοκιμάζω μέσα εἰς τόν ἑαυτόν μου, ὕψιστε Θεέ τοῦ παντός! Διατί ἐγώ δέν ἠμπορῶ νά κάμω χωρίς ἐσέ κανένα πρᾶγμα· ἀμή ἐσύ εἶσαι ὁ πρῶτος καί ἀρχικός ἐνεργητής κάθε πράγματος».

Ὅταν δέ βλέπῃς εἰς ἄλλους ἀγαθότητα, σοφίαν, δικαιοσύνην καί ἄλλας ἀρετάς, κάνοντας μέ τόν νοῦν σου αὐτήν τήν διαίρεσιν, εἰπέ εἰς τόν Θεόν σου· «ὦ πλουσιώτατε θησαυρέ τῆς ἀρετῆς, πόση εἶναι ἡ χαρά μου! ὅτι ἀπό ἐσέ καί διά σοῦ μόνου προέρχεται κάθε καλόν· καί ὅτι ὅλον τό καλόν, κατά σύγκρισιν τῶν θείων σου τελειοτήτων, εἶναι τό οὐδέν· εὐχαριστῶ σοι, Θεέ μου, διά τοῦτο καί διά κάθε ἄλλο καλόν, ὁπού ἔκαμες εἰς τόν πλησίον μου· ἀλλά μνήσθητι, Θεέ μου καί τῆς πτωχείας τῆς ἐδικῆς μου καί τῆς μεγάλης χρείας, ὁπού ἔχω διά τήν ἀρετήν».

Καί διά νά εἰπῶ καθολικῶς, ὅσες φορές αἰσθανθῇς εἰς τά κτίσματα κανένα πρᾶγμα ἀρεστόν καί ἡδονικόν, μή σταθῇς εἰς αὐτό ἀλλά πέρασε μέ τόν λογισμόν εἰς τόν Θεόν καί εἰπέ· «ἀνίσως, Θεέ μου, τά κτίσματά σου εἶναι τόσον ὡραῖα, τόσον χαροποιά, τόσον ἀρεστά, πόσον ἆρά γε ὡραῖος, πόσον χαροποιός καί γλυκύτατος εἶσαι ἐσύ ὁ Κτίστης τούτων ἁπάντων!». Ἐάν λοιπόν, ἀγαπητέ, ἔτσι κάμνῃς, ἠμπορεῖς νά ἀπολαμβάνῃς τόν Θεόν διά μέσου τῶν πέντε σου αἰσθήσεων καί νά ἀναβαίνῃς πάντοτε ἀπό τά κτίσματα εἰς τόν Κτίστην, εἰς τρόπον ὁπού, ἡ τῆς κτίσεως δημιουργία νά σοῦ γίνεται μία θεολογία· καί ἀκόμη εἰς τοῦτον τόν αἰσθητόν κόσμον εὑρισκόμενος νά ξεφαντώνῃς ἐκεῖνον τόν νοητόν. Ἐπειδή καί τῇ ἀληθείᾳ ὅλος ὁ κόσμος καί ὅλη ἡ φύσις, δέν εἶναι ἄλλο παρά ἕνας κανών καί ἕνα ὄργανον· ὑποκάτω εἰς τό ὁποῖον, ἀοράτως εὑρίσκεται παρών ὁ Δημιουργός καί τεχνίτης, ἐνεργῶν καί δείχνων τήν τέχνην του καί διά τῶν ὁρατῶν καί ὑλικῶν, προβάλλων τάς ἀοράτους καί ἀΰλους του ἐνεργείας καί τελειότητας^[3].

---

^[1]. Σημείωσε ὅτι, κατά τόν ἅγιον Μάξιμον, ἡ μέν οὐσία τῶν ὄντων ἔχει εἰκόνα τοῦ Πατρός, ἡ δέ δύναμις τοῦ Υἱοῦ, ἡ δέ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· ὥστε κάθε ὄν παριστάνει τόν τούτου ποιητήν Θεόν, ὄχι μόνον πώς εἶναι ἕνας, ἀλλά καί πώς εἶναι Τρία.  

^[2]. Ὅρα τό λη΄ κεφ. τῶν φυσικῶν καί Θεολογικῶν τοῦ μεγάλου τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγορίου, σελ. 974 τῆς Φιλοκαλίας, ὅπου καί λέγει ὁ θειότατος ἐκεῖνος νοῦς ὅτι τό ζωοποιόν αὐτό Πνεῦμα τοῦ σώματος εἶναι ἕνας ἔρως νοερός, ὅπερ ἐκ τοῦ νοῦ καί τοῦ λόγου ἐστι καί ἐν τῷ λόγῳ καί τῷ νῷ ἐστι· καί ἐν αὐτῷ ἔχει τόν λόγον καί τόν νοῦν·  καί ὅτι κατά τοῦτο τό ζωοποιόν Πνεῦμα, ἡ νοερά καί λογική ψυχή, περισσότερον ἀπό τούς Ἀγγέλους εἶναι κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ· ἐπειδή ἐκεῖνοι τοιοῦτον ζωοποιόν Πνεῦμα οὐκ ἔχουσι, καθ᾿ ὅτι οὐδέ σῶμα ἔχουσι τό ζωοποιούμενον.  

     

^[3]. Διά τοῦτο, ἀπό μέν τό ἕνα μέρος ὁ Σολομών εἶπεν «ἐκ γάρ μεγέθους καί καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως ὁ Γενεσιουργός αὐτῶν θεωρεῖται» (Σοφ. Σολ. ιγ΄ 5)· ἀπό δέ τό ἄλλο ὁ μακάριος Παῦλος· «τά γάρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπό κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται, ἥ τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καί θειότης (ἤτοι Μεγαλειότης)» (Ρωμ. α΄20)· προσθέτομεν καί τοῦτο ἐνταῦθα· ὅτι διά τόν σκοπόν, καί τό τέλος τοῦτο ἐκτίσθησαν, ἀπό τό ἕνα μέρος, πάντα τά κτίσματα, μέ λόγον καί μέ σοφίαν, ἀπό δέ τό ἄλλο οἱ ἄνθρωποι ἐπλουτίσθησαν μέ δύναμιν λογικήν· ἵνα διά τῆς λογικῆς ταύτης δυνάμεως ἐξετάζοντες καί θεωροῦντες τούς ἐν τοῖς κτίσμασι λόγους, ἐκ τούτων ἀναβαίνωσιν εἰς τήν γνῶσιν καί θεωρίαν τοῦ ἐνυποστάτου ἐκείνου καί προαιωνίου λόγου, δι᾿ οὗ τά πάντα ἐγένοντο· «πάντα γάρ φησι, δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο, καί χωρίς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέ ἕν ὅ γέγονεν» (Ἰωάν. α΄3). Ἐπειδή ἀπό τά αἰτιατά γνωρίζομεν τά αἴτια, καί ἀπό τά ὕστερα τά πρότερα· ὥστε φθάνει μόνον τις νά ἠξεύρῃ νά συλλογίζεται ὀρθῶς καί εὐθύς, μέσα εἰς τήν κτίσιν εὑρίσκει τήν πίστιν καί ἀπό τά κτίσματα καί τούς τοῖς κτίσμασι θεωρουμένους λόγους, καταλαμβάνει καί πιστεύει ἀναμφιβόλως ὅτι εἶναι Θεός.        

(συνέχεια ἀπό τό βιβλίο «ΑΟΡΑΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ» τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου,  ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΑ΄
Περί τῆς διορθώσεως τῶν ἐξωτερικῶν αἰσθήσεων. Καί μέ ποῖον τρόπον μπορεῖ τις νά περάσῃ ἀπό αὐτάς εἰς τήν
 θεωρίαν καί δοξολογίαν τοῦ Θεοῦ)