Περί ὀνείρων καί ὁραμάτων

 ΑΓΙΟΣ  ΙΣΑΑΚ  Ο  ΣΥΡΟΣ

Ἐρώτησις. Ποιά εἶναι ἡ αἰτία τῶν ὁράσεων καί τῶν ἀποκαλύψεων, διότι μερικοί βλέπουν, ἐνῶ ἄλλοι πού κοπιάζουν περισσότερο ἀπ᾿ αὐτούς δέν δέχονται τήν ἐνέργεια τῆς ὁράσεως;

Ἀπόκρισις. α΄. Οἱ αἰτίες των εἶναι πολλές. Ἄλλες ἀπ᾿ αὐτές εἶναι οἰκονομικές [=ἀπό θεία οἰκονομία, πρόνοια], χάριν τοῦ κοινοῦ λαοῦ, καί ἄλλες εἶναι ἐνισχυτικές, γιά τήν παρηγοριά τῶν ἀσθενῶν, τήν ἐνθάρρυνσι καί τήν διδαχή.

β΄. Κατά πρῶτον, ὅλα αὐτά οἰκονομοῦνται γιά τούς ἀνθρώπους ἀπό τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί κυρίως τά πράγματα αὐτά ρυθμίζονται κατά τίς τρεῖς τάξεις τῶν ἀνθρώπων· πρός τούς ἁπλουστέρους καί ὑπερβολικά ἀκάκους, πρός τούς τελείους καί ἁγίους, πρός ἐκείνους πού ἀπό θερμό ζῆλο γιά τόν Θεό καί ἀπογοήτευσι ἀπό τόν κόσμο ἀπαρνήθηκαν τελείως καί ἀνεχώρησαν ἀπό τήν συναναστροφή τῶν ἀνθρώπων καί ἀκολούθησαν τόν Θεό, μή περιμένοντας καμμιά βοήθεια ἀπό τά ὁρατά πράγματα, τώρα ὅμως τούς καταλαμβάνει δειλία λόγῳ τῆς ἀπομονώσεώς των ἤ τούς περισφίγγει ὁ κίνδυνος θανάτου ἀπό τόν λιμό ἤ τήν ἀρρώστια ἤ ἀπό κάποια περίσταση καί θλῖψι, ὥστε νά ἐγγίξουν τά ὅρια τῆς ἀπογνώσεως. Οἱ παρακλήσεις λοιπόν πού γίνονται πρός ἀνθρώπους αὐτοῦ τοῦ εἴδους, ἐνῶ δέν γίνονται πρός ἄλλους πού τούς ξεπερνοῦν αὐτούς σέ ἀσκήσεις, εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς συνειδήσεως.

γ΄. Ἡ δεύτερη αἰτία εἶναι ἀκριβῶς αὐτή· ὅταν κανείς δέχεται παρηγοριά ἀπό ἄνθρωπο ἤ ἀπό κάποιο ὁρατό πρᾶγμα, δέν τοῦ συμβαίνουν τέτοιες ἀποκαλυπτικές παρακλήσεις, παρά μόνο γιά κάποια οἰκονομία χάριν τοῦ κοινοῦ. Ἐμεῖς ὅμως ὁμιλοῦμε ἐδῶ περί τῶν ἀναχωρητῶν. Μάρτυς τῶν λεγομένων εἶναι ἕνας ἀπό τούς πατέρες, πού παρεκάλεσε τόν Θεό γιά τέτοια ὅρασι, ἀλλ᾿ ἄκουσε, ‘σοῦ ἀρκεῖ ἡ παρηγοριά καί ἡ συνομιλία μέ τούς ἀνθρώπους’.

δ΄. Κάποιος ἄλλος πατήρ αὐτῆς τῆς κατηγορίας, ὅταν ἦταν σέ ἀναχώρησι κι ἐζοῦσε μέ τήν συντροφιά τῆς ἀπομονώσεως, κάθε ὥρα ἀπήλαυε τῆς παρηγοριᾶς τῆς χάριτος τῶν ὁράσεων, ὅταν ὅμως ἐπλησίασε τόν κόσμο κι ἐζήτησε τήν χάρι, ὅπως συνήθιζε, δέν τήν ἔλαβε. Παρακάλεσε λοιπόν τόν Θεό νά τοῦ δηλώση τήν αἰτία, λέγοντας· ‘Μήπως, Κύριε, ἀπομακρύνθηκε ἀπό ἐμένα ἡ χάρις λόγῳ τῆς ἀποδοχῆς τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος;’. Καί τοῦ ἐλέχθηκε· ‘ Ὄχι’. Αὐτό λοιπόν συμβαίνει, διότι ὁ Θεός προνοεῖ ὑπέρ τῶν ἐρημιτῶν καί τούς ἀξιώνει τέτοιες παρηγοριές. Δέν μπορεῖ ὅμως νά ἔχη κάποιος ἄνθρωπος ὁρατή παρηγοριά καί συγχρόνως νά δέχεται καί τήν πνευματική, ἐκτός ἄν πρόκειται γιά κάποια ἀπό τίς παραπάνω οἰκονομίες, κρυμμένην καί μόνο σ᾿ αὐτόν πού οἰκονομεῖ τέτοια πράγματα γνωστή.

Ἐρώτησις. Εἶναι τό ἴδιο ὅρασις καί ἀποκάλυψις, ἤ ὄχι;

Ἀπόκρισις. Ὄχι, διαφέρουν. Ὁ ὅρος ἀποκάλυψις πολλές φορές λέγεται καί γιά τά δύο· ἐπειδή δηλαδή φανερώνεται τό κρυπτό, κάθε ὅρασις λέγεται ἀποκάλυψις, ἡ ἀποκάλυψις ὅμως δέν λέγεται ὅρασις. Ἡ ἀποκάλυψις ἀναφέρεται κυρίως στά γινωσκόμενα καί ὑπό τοῦ νοῦ γευόμενα καί νοούμενα, ἐνῶ ἡ ὅρασις γίνεται μέ κάθε τρόπο, σάν σέ εἰκόνα καί τύπο, ὅπως συνέβαινε παλαιά μέ τούς ἀρχαίους, εἴτε σέ βαθύ ὕπνο εἴτε σέ ἐγρήγορσι, ἄλλοτε ἀκριβῶς καί ἄλλοτε κατά φαντασίαν καί ἀμυδρῶς. Γι᾿ αὐτό πολλές φορές οὔτε ὁ ἴδιος ὁ βλέπων γνωρίζει ἄν θεωρῆ σέ κατάστασι ἐγρηγόρσεως ἤ ὕπνου. Μερικές φορές εἶναι δυνατό ν᾿ ἀκούη κάποια φωνή γιά βοήθεια, ἄλλοτε νά βλέπη κάποιον συμβολικό τύπο καί ἄλλοτε καθαρώτερα πρόσωπο μέ πρόσωπο. Τόσο ἡ ὅρασις, ὅσο καί ἡ ὁμιλία καί ἡ ἐρώτησις καί ἡ συνάντησις εἶναι δυνάμεις ἅγιες, πού βλέπονται ἀπό τούς ἀξίους καί ἐνεργοῦν ἀποκαλύψεις. Αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ ὑποθέσεις γίνονται σέ ἐρημικωτέρους τόπους πού ἀπέχουν ἀπό τούς κατοικουμένους χώρους, ὅπου πολύ τίς χρειάζεται ὁ  ἄνθρωπος, διότι δέν ἔχει ἄλλη βοήθεια ἤ παρηγοριά λόγῳ τοῦ τόπου. Οἱ ἀποκαλύψεις ὅμως πού συλλαμβάνονται μέ τόν νοῦ γίνοται δεκτές διά τῆς καθαρότητος καί ἀνήκουν μόνο στούς τελείους καί γνωστικούς.

(᾿Από τό βιβλίο «ΓΕΡΟΝΤΙΚΟΝ περί ὀνείρων καί ὁραµάτων», ἔκδ. Ἱεροῦ Κοινοβίου Ὁσίου Νικοδήµου, Γ´ἔκδοση,  σελ. 200-203).